Gluten alerjisi, gluten intoleransı (çölyak hastalığı) ve çölyak olmayan gluten duyarlılığı sıkça sıkça birbirine karıştırılan, aslında birbirinden ayrı sağlık sorunları. Baş ağrısı, bağırsaklarda tahribat, nefes darlığı gibi belirtilerle kendini gösterebilen gluten kaynaklı rahatsızlıklar hakkında Gastroenteroloji ve Hepatoloji Uzmanı Prof. Dr. Metin Başaranoğlu önemli bilgiler paylaştı.

Gluten alerjisi, Gluten intoleransı (Çölyak Hastalığı), Çölyak olmayan gluten duyarlılığı nedir? Birbirlerinden ayırt edilmelerini sağlayan farkları nelerdir?

1. Gluten yada buğday alerjisi: Buğdayda başlıca 4 tip protein vardır: Albumin, globulin, gliadin ve gluten. Bunların herhangi birine karşı alerji geliştirebilirsiniz. Alerji denilen şey, alerjen buğday içeren gıdanın yenilmesi ya da unun nefes olarak içinize çekilmesi ile başlar. Buğday yenir yenmez alerjik reaksiyon gelişebilir ya da birkaç saat sonra alerjik reaksiyonu görürüz. İlk aşamada vücudunuzda IgE antikor oluşur, ikinci aşamada histamine ile diğer kimyasallar kana salınır ve alerjik reaksiyon başlar. Alerji dediğimiz şey, basit bir geniz kaşıntısı olabileceği gibi ciddi nefes darlığı veya anafilaktik şok dediğimiz bir tablo şeklinde de görülebilir. Alerjinin tedavisi, neden olan alerjenden yani buğday/glutenden uzaklaşmak ve vücuda girmemesini sağlamaktan ibaretttir. Alerji başlamışsa ilaçlarla tedavisi gerekir.
2. Gluten intoleransı yani “Çölyak Hastalığı” genetik temeli olan bir hastalıktır. Yani genetik olarak gluten duyarlılığınız yoksa istediğiniz kadar buğday veya buğday ürünü yeyin Çölyak olmazsınız, olamazsınız. Diğer bir deyişle “buğday” genetik zemini yoksa kimseyi çölyak hastası yapmaz. Genetik olarak bu hastalığı barındıran kişiler buğday yediklerinde, antikorlar yani vücudun belli yapıtaşlarını yabancı algılayan protein parçacıkları oluşur. Biz bu antikorları kan testleri yaparak bulabiliriz. Bu antikorlar hedef organ olan ince bağırsaklarda tahribat yaparak Çölyak hastalığına neden olur.
3. Çölyak olmayan gluten duyarlılığı: Çölyak hastalığı ve buğday alerjisi elendikten sonra adı konan bir klinik durumdur. Bu tabloda gluten içeren yiyecekler yenince bağırsaklarla ilgili ve ilgisiz bir rahatsızlık durumu ortaya çıkar, ancak bu durum glutenin beslenmeden çıkarılması ile düzelmektedir. Bu durumda esasen gluten-ilişkili hastalık tablolarından biridir.

Gluten intoleransı ile Gluten alerjisi arasındaki belirgin farklar nelerdir, hangisine sahip olduğumuzu hangi majör farklarla anlayabiliriz?

Alerji ani gelişir. İntolerans ise daha zaman alır ve kronik bir durumdur.

Gluten alerjisinin belirtileri nelerdir?

Tipik bir alerjide görülen bulgular görülür: Vücutta kaşıntı, genizde karıncalanma, öksürük, hapşırık, ciltte kızarıklık ve ödem, nefes darlığı, ishal, karın ağrısı ve kramp, baş ağrısı olabilir. Çok ciddi tablo anaflaksidir.

Gluten alerjisinin nedenleri nelerdir?

Buğdayda bulunan 4 temel proteinden biri olan “gluten” alerji nedenidir. Başlıca ekmekte bulunur. Tüm işlenmiş gıdalar da diğer gluten kaynakları olabilir.

Gluten alerjisi nasıl anlaşılır, tanısı nasıl konur? Gluten hassasiyeti olduğundan şüphelenen bir kişi adım adım neler yapmalıdır?

Şüphelenen kişi öncelikle aile hekimine başvurmalıdır. İyi bir tıbbi hikayeyle, fizik muayenesiyle ve laboratuvar testlerini yaptırarak tanı konur. Deri testleri, yiyecek eliminasyonu, yenilenlerin listesini tutmak tanıya giderken gerekebilir.

Gluten alerjisinin sebep olduğu başka hastalıklar var mıdır?

Gluten/buğdaya alerjiniz varsa, diğer yulaf, arpa ve çavdar için de alerjiniz olabilir. Çölyak hastalığı olanlarda tiroid hastalıkları gibi diğer otoimmün hastalıkların da sıklığı artabilir.

Gluten hassasiyetinden korunmak için nelere dikkat edilmeli?

Gluten içeren aşikar veya gizli tüm gluten kaynaklarından uzak durmanız gerekiyor.

Gluten içeren yiyecekler nelerdir?

Gluten içermeyen gıdalar nelerdir?

Pirinç, yulaf, mısır, nohut, darı, kara buğday, kinoa. Ayrıca buğday ile kontamine olmamış gıdalar.

Gluten ile ilgili bir hassasiyeti olmayıp sırf zayıflamak üzerine glutensiz diyet yapmanın zararları var mıdır?

İngiltere ve Türkiye aynı oranda şişman (BMI >25) nüfusa (%60) sahipken, Ingiltere’de kişi başı yıllık ekmek tüketimi ülkemizin 4’te biri kadardır. Bugün İspanya’dan Fransa’ya kadar Avrupa toplumlarında rasyonel sağlık politikaları çerçevesinde obezite ile mücadele için ekmek tüketimini artırma uğraşı vardır. Ekmek doğru bir şekilde tüketildiğinde obezite ile mücadelede bir araçtır. Ekmekte şayet bir düzenlemeye gidilecekse benim önerim tam buğday ekmek tüketmek, ekmek üretimi sırasında kullanılan tuz miktarını azaltmak ve içine asla şeker, doymuş yağ ve trans yağ koymamaktır. Zayıflamak isteyenler kaliteli besin tüketmeli, düşük kalori almalı ve fiziksel aktiviteyi artırmalıdır. Şişmanlık “aşırı ve kalitesiz gıda” tüketimiyle gelişen bir durumdur.

YAZI: Gastroenteroloji ve Hepatoloji Uzmanı Prof. Dr. Metin Başaranoğlu

Alkali beslenme ile ilgili bilmeniz gereken her şey

Doğal güzellik: Cilde iyi gelen besinler